ไขความลับและความเป็นมา ของคำว่า Sakana さかな หรือ ปลา

             รู้หรือไม่? ในอดีต คนญี่ปุ่น ไม่ได้เรียกปลาว่า “Sakana” นะ มีการใช้คำเรียกด้วยคำอื่น แต่ด้วยยุคสมัยที่เปลี่ยนไปทำให้มีการปรับเปลี่ยนของภาษา แล้วอะไรที่ทำให้ “ปลา” มีชื่อเรียกเหมือนในปัจจุบัน และกว่าจะมาเป็นปลาได้เหมือนในปัจจุบันต้องผ่านอะไรมาบ้าง ตาม Kabocha มาเลยค่ะ

“ปลา” เหมือนกัน แต่เรียกไม่เหมือนกัน

     คำว่า "ปลา" ในภาษาญี่ปุ่น อ่านว่า “สะคะนะ (Sakana)” ใช้ตัวอักษรคันจิ (อักษรจีน) "魚" และบางครั้งอักษรจีนตัวเดียวกันแต่อาจอ่านออกเสียงต่างกันว่า “อุโอ (Uo)”

ในอดีตมีการกล่าวคำที่ถูกเรียกว่า “ปลา” ไว้ว่า 紆嗚 หรือ 宇乎 (Uwo) ซึ่งปรากฏใน พงศาวดารญี่ปุ่น และหนังสือรวมบทกวี พอมาถึงในยุคปัจจุบันคำว่า ปลากลับใช้คันจิตัวเดียวคือ “魚” ที่อ่านว่า “Sakana” แต่ในบางครั้งคันจิ “魚” ตัวนี้กลับมีการอ่านออกเสียงว่า “Uo” เหมือนคำดั้งเดิมอยู่ และยังคงใช้เรียกอยู่ในปัจจุบัน เช่น 魚市場 (Uoichiba) ที่หมายถึง ตลาดปลา

           เมื่อคำที่แทนกว่าปลา มีคำเรียกที่ต่างกันอยู่ระหว่าง “Sakana” กับ “Uo” แม้ว่าเราจะคุ้นเคยกับว่าว่า  Sakana แต่ในบางจังหวัดของ ประเทศญี่ปุ่น คนในพื้นที่อาจใช้ คำเรียกแทนปลาที่แตกต่างกัน เช่น เรียก ปลาในแม่น้ำ ว่า “Uo” ส่วน ปลาในทะเล เรียกว่า “Sakana”

ในขณะที่คนที่อยู่ในพื้นที่ภูเขาจะเรียก ปลาที่ต่างออกไป เพราะในบริเวณนี้จะมีแค่ ปลาน้ำจืด เท่านั้น พวกเขาจึงเรียก ปลาเป็น ๆ ที่แวกว่ายอยู่ในน้ำว่า “Sakana” ส่วน ปลาที่ผ่านการปรุงรส เป็นอาหารอร่อย ๆ พร้อมเสิร์ฟแล้วว่าเป็น “Uo” แทน

มาทางด้านของแต่ละภูมิภาคกันบ้างค่ะ กล่าวกันว่าภูมิภาคคันไซ จะใช้คำเรียกแทนปลาว่า “Uo” มากกว่าภูมิภาคคันโต เพราะมีหลักฐานที่ปรากฏในหนังสือสำเนียงนานิวะที่ตีพิมพ์ในสมัยเอโดะไว้ว่า คำว่า “ร้านขายปลา” ในโอซาก้าจะใช้คำว่า “Uoya”  ส่วนในเอโดะจะใช้คำว่า “Sakanaya”

Sakana ไม่ได้หมายถึง “ปลา” เพียงอย่างเดียว

     คำว่า “สะคะนะ (Sakana)” มีความหมายที่มากกว่าปลา ดูเหมือนจะถูกใช้มาตั้งแต่สมัยโบราณ หากย้อนกลับไปในสมัยนั้นเครื่องเคียงหรือกับแกล้มที่ทานกับเหล้าส่วนใหญ่เป็น ปลาปรุงสุก ดังนั้นคำว่า "ปลาจึงหมายถึง อาหารที่กินกับเกล้าสาเก 

Sakana เมื่อเขียนด้วยคันจิจะได้  酒菜 และเมื่อแยกกันจะได้คำว่า Saka (酒) หมายถึงเหล้า และเรื่องน่ารู้อีกอย่างคือ "Saka (酒)" คำนี้ ยังหมายถึง "ปลาแซลมอน (สาเก) ซึ่งถูกทำขึ้นเป็นกับแกล้มสาเกตั้งแต่สมัยเอโดะด้วยนะ ส่วน Na (菜) เป็นคำเรียกโดยรวมที่หมายถึงอาหารที่ทำขึ้นมาเพื่อเป็นกับแกล้ม ดังนั้นเพื่อที่จะแยกแยะ Sakana ที่หมายถึงปลา ออกจาก Sakana ชนิดอื่นๆ จึงมีการใช้ตัวอักษัคันจิ “魚” ส่วน Sakana ที่หมายถึง อาหารที่เป็นกับแกล้มที่ดื่มกับสาเกมีการใช้คันจิ   “肴” สำหรับที่แทนความหมายเดิม

เมื่อยุคสมัยเปลี่ยนไป ปลานิยมกินกันแพร่หลายมากขึ้น คำว่า Sakana จึง หมายถึงปลา โดยเขียนตัวคันจิแบบนี้ “魚” ส่วนคำเรียก ปลาว่า “Uo” ก็สามารถเรียกว่า “Sakana” ได้เช่นกัน แต่ยังคงนิยมเรียก ปลาว่า “Sakana” มากกว่าค่ะ

           ทั้งหมดนี้ คือที่มาของคำว่า “Sakana” หรือปลาที่หลาย ๆ คนรู้จัก แน่นอนว่าปลาแต่ละชนิดก็มีชื่อเฉพาะที่เรียกต่างกันออกไปอีก เช่น ปลาทูน่า เราเรียกว่า ปลามากุโระ ส่วน ปลาแซลมอล ที่อาจเรียกว่า ซาเกะ หรือ แซลมอน เป็นต้น สำหรับใครที่ตอนนี้อ่านแล้วนึกถึง อาหารญี่ปุ่น อยากกิน ซาซิมิ เนื้อปลาสด ๆ นุ่ม ๆ ชิ้นใหญ่ ๆ หรืออยากกินซูซิ เนื้อเน้น ๆ คำโต ๆ ต้องมากินที่ ร้านอาหารญี่ปุ่น คาโบฉะ ซูชิ ทุกสาขา  Kabocha Sushi เพราะเราได้คัดสรรแต่วัตถุดิบคุณภาพดี ไม่ว่าจะกินอาหารญี่ปุ่น เมนูไหนก็อะไรไม่แพ้กัน!